نظام رتبه بندی دانشگاه ها
معیارها و شاخص‌های رتبه بندی دانشگاه‌ها
مطالعه روند حاکم بر ارتباطات علمی و تولید آثار علمی و پژوهشی در چند دهه گذشته مورد توجه جدی قرار گرفته است و سبب شکل‌گیری مطالعات استنادی، کتاب‌سنجی و به‌ویژه علم‌سنجی به عنوان شاخه‌های نوین علم شده است. از دهه ۱۹۶۰-۱۹۷۰ به واسطه ایجاد پایگاه استنادی علوم توسط گارفیلد، استفاده از شاخص‌های علم‌سنجی به منظور ارزیابی عملکرد پژوهشی مرسوم شد.
در حال حاضر به منظور ارزیابی عملکرد پژوهشی و رتبه‌بندی دانشگاه‌ها از شاخص‌های نظیر تعداد تولیدات علمی، تعداد استنادات، اچ ایندکس، مقالات پُراستناد، تعداد جوایز کسب شده، تعداد پروانه ثبت اختراع، تعداد اعضای هیئت علمی، تعداد دانشجویان تحصیلات تکمیلی و کارشناسی و … استفاده می‌شود.
شاخص تولید:
شاخص تولید نشان‌دهنده تعداد تولیدات علمی که توسط اعضای هیئت علمی یا دانشجویان هر دانشگاه منتشر شده است. به عبارت دیگر حداقل یکی از نویسندگان باید دارای وابستگی سازمانی به دانشگاه مربوطه باشد. این شاخص نشان دهنده کمیت تولیدات علمی است.
شاخص استناد:
شاخص کیفی محسوب می‌شود، تعداد کل استنادهای دریافتی هر دانشگاه طی سال‌هایی که تولیدات علمی دانشگاه در پایگاه‌های استنادی (وب‌آف‌ساینس، اسکوپوس، گوگل اسکالر) نمایه شده است، مورد بررسی قرار می‌گیرد.
شاخص هیرش:
شاخص هیرش یک پژوهشگر برابر با h است، اگر h مقاله وی هر کدام حداقل h استناد و سایر مقاله‌های وی کمتر از h استناد دریافت کرده باشند. شاخص هیرش مبتنی بر مجموعه مقاله‌های پراستناد و تعداد استنادهای دریافتی است. این شاخص می‌تواند به عنوان یکی از شاخص‌های نشان دهنده کیفیت مقاله‌های منتشر شده توسط یک فرد، سازمان و یا کشور مورد استفاده قرار گیرد.
مقالات پُراستناد:
مقاله پُراستناد به مقاله‌ای گفته می‌شود که از زمان انتشار تأثیر بسیاری بر آثار علمی و پژوهشی داشته و استناد زیادی دریافت کرده باشد. از نظر مؤسسه اطلاعات علمی، بنیانگذار نمایه استنادی علوم، به مقاله‌ای پُراستناد گفته می‌شود که جزو ۱ درصد بالای مقاله‌های پُراستناد حوزه خود باشند.
تعداد جوایز بین‌المللی:
جوایز علمی به عنوان معیار و ملاکی برای ارزیابی عملکرد افراد و مؤسسات و دانشگاه‌ها در نظر گرفته می‌شوند. به طوری که بسیاری از نظام‌های جهانی رتبه‌بندی، نمراتی را به کسب جوایز بین‌المللی اختصاص داده‌اند.
تعداد پروانه‌های ثبت اختراع:
تعداد پروانه‌ای ثبت اختراع که در دفاتر معتبر ثبت اختراع نظیر دفتر ثبت اختراع اروپا، آمریکا، آلمان به ثبت رسیده است.
سطوح رتبه‌بندی دانشگاه‌ها:
رتبه‌بندی دانشگاه‌ها در سطح ملی، منطقه‌ای و جهانی انجام می‌شود. نظام‌های رتبه‌بندی سالانه تعداد زیادی از دانشگاه‌ها را براساس شاخص‌های آموزشی و پژوهشی ارزیابی و رتبه‌بندی می‌کنند.
منبع: uniref.ir